Zelfmanagement
Ik richt het grootste deel van mijn begeleiding op het versterken van zelfmanagement in studenten. De reden hiervoor is simpel. Elke verbetering die de student wenst, zal een resultaat moeten zijn van een leerproces. Ik heb vaker aangegeven de ervaringscyclus van David Kolb te beschouwen als een treffend model voor dit proces (een cyclus van Ervaren, Reflecteren, Concluderen en Handelen). Drie van de vier stappen (reflecteren, concluderen en handelen) vereisen een ordelijkheid van gedachten en gedragingen. Een zwak zelfmanagement ondermijnt dat. Impulsiviteit, chaos en ad hoc acties zijn misschien leuk maar ze zijn ook bijzonder slecht in het faciliteren van stabiele verbeteringen.
Begaafd bewegen
Haastige conclusies
Studenten die bij mij komen voelen zich over het algemeen geen “high potentials” of excellente studenten. In tegendeel, ze beschouwen zichzelf eerder dom en incapabel. Dit is natuurlijk een onterechte zelfveroordeling en ik strijd daar met passie tegen. Mijn verzet komt echter niet voort uit het morele standpunt dat ieder mens waardevol is en zijn eigen “talenten” heeft. Natuurlijk zijn er verschillen. Sommige uitstekende studenten zijn tot uitzonderlijke prestaties in staat waar anderen niet aan kunnen tippen. Mijn probleem is met te haastige conclusies over de (on)begaafdheid van individuen aan de hand van hun prestaties. Zwakke prestaties leiden te snel tot openlijke twijfels bij opleiding/docent of de student “het wel kan” en krampachtige pogingen van de student om aan te tonen dat hij “het wel kan”. Iedereen focust hier veel teveel op.
Handicaps en hulpmiddelen
Wat is de essentie van kennisverwerving?
Deze vraag hield me bezig tijdens het begeleiden van twee afzonderlijke studenten. Eén student (Raymond) was herstellende van een zware psychose en de ander (Iris) probeerde greep te krijgen op een angststoornis waar ze voor opgenomen was geweest en nog steeds medicatie voor kreeg. Beide studenten wilden hun studie weer op de rails krijgen maar klaagden over slechte concentratie, vergeetachtigheid, verwarring en een tekort aan energie. Ze hadden het gevoel dat ze niet meer konden denken en leren zoals ze gewend waren.
Andermans kleren
“Op een gegeven moment heb je er genoeg van om andermans kleren telkens aan te trekken”. Dit was de opmerkelijke respons van een acteur op de vraag waarom hij gestopt was met acteren. Ik moest hier aan denken toen een student mij onlangs trakteerde op een sterk staaltje zelfreflectie. Ze was tot de conclusie gekomen dat ze elke strategie om haar studeergedrag te verbeteren, drie of vier keer in de praktijk bracht om er vervolgens mee te stoppen. Het maakte niet uit hoe effectief de strategie was. Na een tijdje kreeg ze er steevast genoeg van, alsof het andermans kleren betrof die ze op een gegeven moment beu was.
Groei
Essay geplaatst in Abacus (oktober 2012), blad van de oudervereniging van het Stedelijke Gymnasium Arnhem met als thema Groei.
Er zijn weinig thema’s te vinden die mij als onderwijspsycholoog meer aanspreken dan “Groei”. Het is de meest wenselijke beschrijving van het leerproces die ik kan bedenken. De term impliceert een gerichtheid op en verlangen naar beter, sterker, effectiever. Dit sluit aan bij mijn overtuiging dat we allemaal willen leren om steeds vaardiger te worden binnen onze leefomgeving. Wij en onze kinderen willen doelen bereiken, grenzen verleggen en capabeler worden.
Effectief leren is vallen en weer opstaan
Artikel in de hogeschoolkrant Win’ van hogeschool Windesheim:
Door André Baars
Als onderwijspsycholoog concentreer ik mij op effectief leergedrag. Ik zie de worstelingen van studenten die proberen dat gedrag te realiseren. En ik zie de frustraties van docenten en studieloopbaanbegeleiders die deze studenten hierbij willen helpen. Vanuit de onderwijspsychologie probeer ik beide groepen te ondersteunen.
Waarom zijn sommige, ogenschijnlijk eenvoudige leerproblemen zo opvallend lastig voor studenten om aan te pakken? Wat weerhoudt de uitstellende student ervan om concrete planningen te maken, terwijl hij inziet dat deze hem kunnen helpen om zijn week te structureren zodat hij productiever wordt? Waarom vergaat de faalangstige student telkens van de stress, ondanks dat hij hoge cijfers haalt en hij zelf weet dat hij het kan? En waarom houdt de gedachteloze student vast aan de falende strategie om alle stof in zijn hoofd proberen te stampen, terwijl hij simpele leertechnieken terzijde schuift?
Geregistreerd partnerschap
Extern versus Intern
In het onderwijs circuleren twee visies over het leren. Dit zou niet zo erg zijn ware het niet dat beide visies elkaars tegenpolen zijn en geen van beide alle problemen kan oplossen die we in de praktijk tegenkomen. De bekende gedragspsycholoog B.F. Skinner wordt gezien als de grondlegger van de visie dat de externe omgeving bepalend is in het leerproces. Het leren zou bijna volledig tot stand komen door prikkels uit de omgeving die geïnterpreteerd worden als beloningen of straffen. Onze behoefte beloningen te krijgen en straffen te vermijden stuwt de ontwikkeling.
Probleemgestuurd en oplossingsgericht
Wat doe jij feitelijk?
Onlangs sprak een docent mij aan; “Je essays zijn mooi geschreven en geven veel inzicht in de complexiteit van leren en begeleiden maar ik weet nog steeds niet hoe jij precies begeleidt. Wat doe jij feitelijk in de praktijk?”. Dit was een confronterende vraag. Ik heb daar blijkbaar in mijn essays nog geen goed beeld van gegeven.
De basis
De basisgedachte achter mijn werkwijze is dat (begeleidbare) leerproblemen voortkomen uit het samenspel van inadequate kennis, ondermijnende overtuigingen, ineffectieve handelingen en/of belemmerende emoties. Begeleiding moet dan logischerwijs gericht zijn op een productievere samenwerking van deze componenten. Begeleiding moet zich, met andere woorden, richten op het realiseren van adequate kennis, constructieve overtuigingen, effectieve handelingen en ondersteunende emoties.
Ik denk dus ik ben… gebrekkig
Moeilijke mensen
Soms worden studenten radeloos van hun studieproblemen. Ze voelen zich machteloos en zijn de wanhoop nabij. “Het is teveel en te moeilijk”, “Ik kan het gewoon niet”, “Het gaat telkens fout”, “Ik krijg het nooit af”, “Ik krijg niets voor elkaar”, “Ik moet het deze keer halen, anders is het een ramp”. Een buitenstaander zou, bij het lezen van deze zinnen, meewarig maar ook een beetje hautain kunnen reageren. “Wat maken deze mensen het zichzelf toch vreselijk moeilijk”, zou een begrijpelijke conclusie kunnen zijn. Dat is waar. De gedachten zijn nogal extreem en wakkeren gevoelens van ellende eerder aan dan dat ze zalvend werken en oplossingen bieden.
Social media en de kunst van het basketballen
Invloedrijk
Informatie- en communicatietechnologie (ict) heet tegenwoordig social media en is een belangrijk onderwerp geworden. De invloed ervan is onmiskenbaar. Een gigantisch aantal mensen wordt ermee op de hoogte gebracht van allerlei ontwikkelingen, bijna “real time”. Supersnelle uitwisseling helpt ze een mening te vormen en binnen een mum van tijd kunnen grote groepen gemobiliseerd worden. Ideeën, emoties en acties worden verbonden op een imponerende schaal. Het resultaat mag gerust wereldveranderend genoemd worden.